Statut Komitetu Przysposobienia Kobiet do Obrony Kraju

zatwierdzony w marcu 1923 roku

(wyjątki)

---

 

[…] § 4. Zadaniem Komitetu jest dążenie do wytworzenia jak najliczniejszych rezerw społecznych, kobiecych, do służby pomocniczej, przy obronie kraju, oraz wytworzenie silnego ośrodka moralnego poparcia tej sprawy.

§ 6. Do Komitetu należeć mogą wszystkie chrześcijańskie organizacje społeczne i zawodowe polskie, które zgadzają się z zadaniami Komitetu i jego statutem i gotowe są do podjęcia prac przysposobienia rezerw pomocniczych na wypadek wojny.

§ 13. Każda organizacja, która zgłosiła akces wstąpienia do Komitetu, w myśl § 6 statutu, uchwałą swoich władz naczelnych deleguje do Komitetu swe przedstawicielki, oraz ich zastępczynie. Ilość delegatek zależna jest od ilości członkiń, biorących czynny udział w pracy przysposobienia rezerw w stosunku: 1 delegatka na 100 członkiń i mniej – każde zaś następne 100 daję prawo do 1 głosu.

§ 20. Działalność Zarządu Komitetu polega na:

a) szerzeniu droga odpowiednich środków propagandy idei pomocniczej służby kobiet, oraz związanego z tem koniecznego przysposobienia się fachowego;

b) ujęciu inicjatywy opiniodawczej w tej dziedzinie pracy kobiety polskiej;

c) prowadzeniu prac przysposobienia, pod fachowem kierownictwem i kontrolą M.S. Wojsk.;

d) przyjmowaniu nowych członków;

e) prowadzeniu rejestracji wszystkich przeszkolonych ochotniczek, oraz przygotowanych do służby sił;

f) zakładaniu Komitetów Lokalnych i wydawaniu dla nich regulaminów organizacyjnych;

g) redagowaniu i wydawaniu obowiązujących instrukcji i regulaminów pracy;

h) wydawaniu organu prasowego Komitetu itd.

§ 24. Współpracę Komitetu z M.S. Wojsk. reguluje specjalna instrukcja M.S. Wojsk. opracowana wspólnie z Komitetem.

 

---

 

MINISTERSTWO SPRAW WOJSKOWYCH

PAŃSTWOWY URZĄD WYCH. FIZ. I PRZYSP. WOJSK.

L. dz. 200-3 pwk z dnia 6 kwietnia 1933r.

 

INSTRUKCJA NR 19/1

 

INSTRUKCJA

PRZYSPOSOBIENIA OGÓLNOWOJSKOWEGO KOBIET

WARSZAWA 1933 R.

 

CZĘŚĆ I.

Postanowienia ogólne.

 

1. Przysposobienie ogólnowojskowe ma za zadanie:

a) wzmożenie w uczestniczkach tężyzny fizycznej i moralnej, karności i wytrwałości jako niezbędnej podstawy pracy w czasie wojny,

b) wyrobienie jak najgłębiej pojętego uświadomienia obywatelskiego i państwowego, wpojenie szacunku dla służby żołnierskiej, jako pełnienia szczytnego obowiązku służby dla państwa, nastawienie ideowe, ściśle zgrane z armią,

c) danie pojęcia o istocie i zadaniach wojska, jako czynnika gwarantującego państwu niepodległość, oraz o jego podstawach organizacyjnych,

d)zorientowanie w roli i zadaniach, jakie kobiety będą miały w dziedzinie obrony kraju, oraz jak muszą być do tych zadań przygotowane, szczególnie w zakresie pomocy dla wojska ze strony społeczeństwa cywilnego,

e)przysposobienia do samoobrony.

2. Zadania te wynikają stąd, że:

a) specjalna technika pracy wojskowej wymaga od każdej jednostki, jakikolwiek ona w tej pracy bierze udział, zrozumienia obowiązków wojska, jego potrzeb, organizacji i życia wewnętrznego. Zapoznanie z tem przyzwyczai kobietę do zachowania się w służbie, da jej przy tem konieczną w pracy pewność siebie i łączność ideową jej pracy z całością. Jednostki nieobeznane i niedostosowane do systemu karności wojskowej, utrudniają pracę, a nawet działają destrukcyjnie – chodzi tu o karność wewnętrzną, której wyrobienie wymaga dłuższej pracy wychowawczej,

b) każdy obywatel naszego państwa musi być zdolny do samoobron, kobieta, zajmującą jakikolwiek posterunek służby pomocniczej wojskowe, przy zmiennych losach wojny winna umieć obronić samą siebie, a dla tego celu powinna znać środki obrony indywidualnej, jak: broń krótką, czy długą i umieć obchodzić się z niemi. Bardzo duże znaczenie ma w kwestii samoobrony znajomość obrony przeciwgazowej, która powinna być przedmiotem powszechnego przysposobienia społeczeństwa. Obeznana z nią kobieta, nie mając nawet bezpośredniego kontaktu z pracą wojska, okaże państwu w razie wojny duże usługi przez umiejętność zastosowania środków ochronnych w razie ataków gazowych na ludność cywilną.

3. Z zadań powyższych wypływają wytyczne programowe i metodyczne:

a) podstawą wyszkolenia w przysposobieniu ogólnowojskowym jest wychowanie fizyczne, dla osiągnięcia zdrowia i potrzebnej sprawności, czy wytrzymałości fizycznej,

b) program przysposobienia ogólnowojskowego zawiera szereg wiadomości wojskowych o charakterze poznawczym, oraz jako metodę pracy wychowawczo-wyszkoleniowej przyjmuje podstawowe elementy wojskowego wyszkolenia, które jako elementy wychowawcze realizuje przez zastosowanie w zespołach ćwiczących specjalnych form pracy oddziałów wojskowych.

4. Zasadniczo każda jednostka, chcąca przygotować się do udziału w obronie kraju, powinna przejść przysposobienie ogólno-wojskowe całkowite, a przynajmniej przerobić te części programu, które z racji jej zawodu, czy zainteresowań, mogą wzmóc jej osobiste usprawnienie.

5. Przy realizacji programu należy pamiętać, by wyszkolenie teoretyczne ograniczyć do niezbędnego minimum, oraz nie przeciążać balastem pamięciowym.

Ujęcie wykładów i ćwiczeń powinno być dostosowane do poziomu, wieku oraz sił fizycznych słuchaczek, z uwagi na zasadniczy cel szkolenia: zadania, jakie różnym grupom kobiecym przypadną w dziedzinie obrony kraju.

Dlatego program wyszkolenia dla grup składających się z kobiet z wykształceniem 7 kl. szkoły powszechnej i poniżej tego, ze środowisk wiejskich, małomiasteczkowych i fabrycznych jest nieco inny, i zakres jego jest znacznie mniejszy, niż program wyszkolenia dla jednostek pwk z cenzusem, jak hufce szkolne, czy oddziały z wykształceniem średnim. W programie tym wyszkolenie ogólno-wojskowe zawiera, jako część integralną, wyszkolenie fachowe. Wykaz umiejętności, przydatnych do obrony kraju, które powinny być uzyskiwane w okresie wyszkolenia, jeżeli nie są uprzednio zdobyte w drodze zawodowego kształcenia się, podany jest w części V niniejszej instrukcji. Mają one na celu danie słuchaczkom praktycznych wiadomości, niezbędnych do pracy, bądź w zakresie pomocy ze strony ludności cywilnej dla wojska, bądź w zakresie samopomocy i samoobrony ludności na wypadek wojny.

 

CZĘŚĆ II.

Organizacja pracy.

            Formą pracy przysposobienia ogólno-wojskowego są tzw. „jednostki p.w.k.” – zwarte zespoły ćwiczących kobiet, zorganizowane system wojskowym, tworzące zależnie od swojej siły liczebnej drużyny, plutony lub kompanie.

            Drużyna składa się z komendantki i 13 do 23 członkiń o jednakowym poziomie wyszkolenia i przerabia tylko jeden program szkolenia. Pluton składa się z 2-4 drużyn; kompania składa się z 4 do 6 drużyn, połączonych dla celów organizacyjnych, i może łączyć drużyny o różnym poziomie i programie szkolenia.

            Wyższe połączenia organizacyjne p.w.k. dla celów wyszkoleniowych nie są potrzebne, mogą być jedynie tworzone doraźnie dla ułatwienia administracyjnego na okres ćwiczeń (np. w obozach), lub dla celów reprezentacyjnych.

            Jednostki p.w.k. mają prawo zakładać te stowarzyszenia, które są specjalnie do tego upoważnione przez Państwowy Urząd WF. i PW. Statutowe władze tych stowarzyszeń są odpowiedzialne przed Państwowym Urzędem WF. i PW. za organizację, wyszkolenie i ewidencję pracy prowadzonych przez nie jednostek pwk. według obowiązujących instrukcyj.

            Do jednostek pwk. mogą być przyjmowane kandydatki, mające 15 lat, odpowiedni stan zdrowia i nienaganną opinię w swym stowarzyszeniu, lub szkole.

            Zależnie od swoich działań szkolnych, jednostki p.w.k. mogą być dwóch rodzajów:

a) jednostki p.wk. stałe. Praca tych jednostek rozciąga się na szereg lat i obejmuje cały program wyszkolenia, który jedne uczestniczki kończą i przechodzą do dalszych etapów szkolenia, lub pracy społecznej, a na ich miejsce wstępują nowe (np. hufce szkolne p.w.k., oddziały p.w.k.),

b) jednostki p.w.k. okresowe. Praca tych jednostek obejmuje pewien z góry przewidziany termin dla przerobienia specjalnie dla nich opracowanego programu w danym zespole słuchaczek i które po wykonaniu swojego zadania likwidują się (np. kursy fachowe, obozy itd.),

Tok pracy jednostek p.w.k. regulowany jest system wojska za pomocą rozkazów, instrukcyj i rozporządzeń. Wydawanie rozkazów następuje w drodze służbowej.

Bezpośrednie kierownictwo w czasie ćwiczeń i zajęć wyraża się w komendach i rozkazach komendantek według terminologii, ustalonej wojskowym regulaminem wewnętrznym.

Jednostki p.w.k. p.w organizacji pracy wewnętrznej i wystąpieniach na zewnątrz kierują się obowiązującymi regulaminami wojskowymi (o ile specjalne przepisy lub zarządzenia szczegółowe nie mówią inaczej). Dotyczy to szyków, sposobu poruszania się, zachowania w szeregach, zewnętrznego wyglądu, itd. Jednocześnie uzyskują one możność przyjmowania udziału w defiladach wojskowych, wystawiania pocztów, oddziałów honorowych, wart itp.

Znajomość i zastosowanie tych przepisów winno być wpajane i wymagane stopniowo, dostosowane do czasu pobytu członkiń w szeregach jednostki p.w.k.

Bezpośrednią przełożoną członkiń jednostki p.w.k. jest komendantka właściwej jednostki p.w.k. Komendantką jednostki może być osoba, posiadająca kwalifikacje instruktorskie według przepisów Państw. Urzędu WF. i PW., dotyczących instruktorek p.w.k., a wyznaczona na to stanowisko przez swoje władze organizacyjne.

Komendantka jednostki p.w.k. przyjmuje na siebie następujące obowiązki:

a) osobiste prowadzenie szkolenia w granicach swoich kwalifikacyj, kontrola pracy podległych jej instruktorek, współpraca i pomoc przydzielonym instruktorkom, udział w egzaminach swej jednostki, stwierdzenie osiągniętego przez członkinie jednostki p.w.k. przysposobienia, przez wydawanie zaświadczeń według wzoru, jak zał. 1,

b) prowadzenie pracy wychowawczej,

c) odpowiedzialność za sprzęt, użytkowany przez daną jednostkę p.w.k.,

d) prowadzenie ewidencji pracy jednostki p.w.k., ewidencji osobistej członkiń oraz składanie nakazanych sprawozdań,

e) własne doskonalenie się, rozszerzanie zakresu wiadomości wojskowych i pedagogicznych.

Jako kierowniczka młodzieży w ideowej pracy powinna ona dbać o własną nieskazitelność tak w służbie, jak i poza służbą, dla zachowania i podniesienia autorytetu swej funkcji. W pracy, w związanej z powierzoną sobie jednostką p.w.k. nie może ani osobiście prowadzić akcji politycznej, ani dopuścić do prowadzenia jej przez członkinie, lub osoby postronne w podległej jej jednostce.

W stosunku do przełożonych w pracy p.w.k. jest ona zobowiązana do ścisłego wypełniania rozkazów, otrzymywanych w związku z pełnioną funcją.

W stosunku do członkiń swej jednostki p.w.k. przysługują jej następujące uprawnienia dyscyplinarne: nagana zwykła, nagana przed frontem, zawieszenie w pracy, zawnioskowanie wykluczenia.

Wykluczenie z jednostki p.w.k., oraz rozwiązanie całej jednostki p.w.k. należy do władzy przełożonej.

 

 

---

 

BIBLIOGRAFIA:

 

Elżbieta Zawacka, "Czekając na rozkaz. Pogotowie Społeczne Organizacji Przysposobienia Wojskowego Kobiet w przededniu II wojny światowej", Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1992, s. 336-340

opracowała: Joanna Wodzyńska